"Προσβολή προσωπικότητας από δημοσίευση φωτογραφιών ανήλικου τέκνου στο facebook από τον μη έχοντα την επιμέλεια του ανήλικου παιδιού γονέα" του δικηγορου Θεσσαλονικης Γεωργίου Γκαντή

Προσβολή προσωπικότητας και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων χωρίς τη συναίνεση του υποκειμένου συνιστά η δημοσίευση φωτογραφιών προσώπου (ανήλικου τέκνου) από τον μη έχοντα την επιμέλεια γονέα στο διαδίκτυο και ειδικότερα στο διαδικτυακό τόπο facebook.

Συγκεκριμένα έχει κριθεί ότι η ανάρτηση στην ιστοσελίδα facebook της φωτογραφίας του ανηλίκου τέκνου, χωρίς την συναίνεση της μητέρας που έχει την επιμέλεια του παιδιού, από τον πρώην σύζυγο και πατέρα καθώς και δυσμενών σχολίων συνιστά προσβολή της προσωπικότητας και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων. Ειδικότερα η προβολή στην προσωπική σελίδα του μη έχοντα την επιμέλεια των τέκνων γονέα, των φωτογραφιών των ανηλίκων παιδιών του, που αποτελεί η δημοσίευση και η διάδοση τους σε οποιονδήποτε χρήστη του ίδιου διαδικτυακού τόπου επικοινωνίας όπως το facebook, προσβάλει από μόνη της το δικαίωμα των ανηλίκων στην εικόνα τους, η οποία αποτελεί έκφανση του απόλυτου δικαιώματος της προσωπικότητας τους. Συνεπώς μπορεί να διαταχθεί από το δικαστήριο η διαγραφή δυσμενών σχολίων, η απαγόρευση ανάρτησης φωτογραφιών με την απειλή χρηματικής ποινής και προσωπικής κράτησης για κάθε παραβίαση της απαγόρευσης. Παρακατω αναλυεται το νομικο πλαισιο.

Νομικό πλαίσιο

Κατά τη διάταξη του άρθρου άρθρο 57 ΑΚ όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητα του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον, κατά δε τη διάταξη του άρθρου 59 ΑΚ στις περιπτώσεις των δύο προηγουμένων άρθρων (στα οποία περιλαμβάνεται και το άρθρο 57) το δικαστήριο με την απόφαση του, ύστερα από αίτηση αυτού που έχει προσβληθεί και αφού λάβει υπόψη το είδος της προσβολής, μπορεί επιπλέον να καταδικάσει τον υπαίτιο να ικανοποιήσει την ηθική βλάβη αυτού που είχε προσβληθεί. Η ικανοποίηση συνίσταται σε πληρωμή χρηματικού ποσού, σε δημοσίευμα ή σε οτιδήποτε επιβάλλεται από τις περιστάσεις.

Με τις ανωτέρω διατάξεις προστατεύεται το δικαίωμα της προσωπικότητας, το οποίο αποτελεί πλέγμα εννόμων αγαθών που συνθέτουν την υπόσταση του προσώπου, με το οποίο είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένο. Τέτοια έννομα αγαθά που περικλείονται στο δικαίωμα της προσωπικότητας είναι, μεταξύ άλλων, η τιμή κάθε ανθρώπου, η οποία αντικατοπτρίζεται στην αντίληψη και την εκτίμηση που έχουν οι άλλοι γι’ αυτόν, η ιδιωτική ζωή, η εικόνα, η σφαίρα του απορρήτου, τα οποία δεν αποτελούν αυτοτελή δικαιώματα αλλά επιμέρους εκδηλώσεις, εκφάνσεις ή πλευρές του ενιαίου δικαιώματος επί της ιδίας προσωπικότητας, έτσι ώστε η προσβολή οποιασδήποτε εκφάνσεως της προσωπικότητας να σημαίνει και προσβολή της συνολικής έννοιας της προσωπικότητας. Προσβολή της προσωπικότητας ενέχει κάθε πράξη τρίτου προσώπου με την οποία διαταράσσεται κατά το χρόνο της προσβολής η υπάρχουσα κατάσταση ως προς τις διάφορες εκφάνσεις της προσωπικότητας.

Περαιτέρω η εικόνα του προσώπου, άλλως το δικαίωμα επί της ιδίας εικόνας, που αποτελεί έκφανση της προσωπικότητας, προστατεύεται απόλυτα. Το άτομο εμφανίζεται δημόσια μόνον όταν και όπου θέλει, έτσι και η εικόνα του δεν ανήκει στο κοινό αλλά μόνον στο πρόσωπο το οποίο την παριστάνει.

Συνεπώς δεν επιτρέπεται η λήψη της εικόνας ενός προσώπου (φωτογράφηση, κινηματογράφηση, προβολή), η παρουσίαση της φωτογραφίας του σε τρίτους καθώς και η αναπαραγωγή ή η διάθεση της στο κοινό είτε με έκθεση σε κοινή θέα. Μόνη η αποτύπωση ή η εμφάνιση ή η προβολή της εικόνας κάποιου, χωρίς τη συναίνεση του (ή σε περίπτωση ανηλίκου προσώπου, χωρίς τη συναίνεση του προσώπου που ασκεί, κατά το άρθρο 1510 ΑΚ, τη γονική μέριμνα του ανηλίκου), προσβάλλει αυτοτελώς την προσωπικότητα του, δηλαδή το δικαίωμα του επί της ίδιας της εικόνας και δεν απαιτείται να προσβάλλεται συγχρόνως και άλλο αγαθό της προσωπικότητας του εικονιζόμενου, όπως η τιμή του με την κατά μειωτικό τρόπο εμφάνιση της φυσιογνωμίας του ή το απόρρητο της ιδιωτικής ζωής του με την εμφάνιση σκηνών απ` αυτήν. Αν όμως συμβεί και το εικονιζόμενο πρόσωπο εμφανίζεται κάτω από συνθήκες που μειώνουν την τιμή και την υπόληψη του, ή που παραβιάζουν το απόρρητο της ιδιωτικής του ζωής, τότε προσβάλλονται περισσότερες εκφάνσεις της προσωπικότητας και η προσβολή είναι σημαντικότερη.

Λήψη ασφαλιστικών μέτρων

Στην περίπτωση συνδρομής επείγουσας περίπτωσης ή επικείμενου κινδύνου, ευνόητο είναι ότι μπορεί να παρασχεθεί και προσωρινή προστασία του δικαιώματος της προσωπικότητας, στα πλαίσια της προσωρινής ρύθμισης κατάστασης (άρθρο 731 του ΚΠολΔ) με τη λήψη των αναγκαίων και κατάλληλων προς τούτο ασφαλιστικών μέτρων, τα οποία να επιδιώκουν, προσωρινά, μέχρι τη διαπίστωση της προσβολής οριστικά κατά την κύρια διαγνωστική δίκη, την παύση της προσβολής και τη αποφυγή επανάληψης στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα. Εξάλλου η αξίωση προς παράλειψη μελλοντικών προσβολών του κρίσιμου απόλυτου δικαιώματος, έχει από τη φύση της τόση διάρκεια, όση είναι η διάρκεια της ισχύος του δικαιώματος από το οποίο απορρέει. Επομένως αυτή είναι μία διαρκής έννομη σχέση, η οποία όταν υπάρχει ανάγκη, μπορεί να τεθεί προσωρινά σε λειτουργία χωρίς να κινδυνεύει να ματαιωθεί ο σκοπός της κύριας δίκης, αφού η υποχρέωση σεβασμού της προσωπικότητας του ατόμου ισχύει στο διηνεκές.

Νόμος περί προσωπικών δεδομένων

Οι διατάξεις του νόμου 2472/1997 εφαρμόζονται στην εν όλω ή εν μέρει αυτοματοποιημένη επεξεργασία, καθώς και στη μη αυτοματοποιημένη επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία περιλαμβάνονται ή πρόκειται να περιληφθούν σε αρχείο αλλά δεν εφαρμόζονται στην επεξεργασία δεδομένων η οποία πραγματοποιείται: α) από φυσικό πρόσωπο για την άσκηση δραστηριοτήτων αποκλειστικά προσωπικών ή οικιακών.  

Επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα επιτρέπεται μόνον όταν το υποκείμενο των δεδομένων έχει δώσει τη συγκατάθεσή του.Στα προσωπικά δεδομένα, όπως η έννοια αυτών προσδιορίζεται από τη διάταξη του άρθρου 2 στοιχείο (α) του ανωτέρω νόμου, εντάσσονται και φωτογραφίες ενός προσώπου, οι δημοσιεύσεις δε τέτοιων φωτογραφιών στο διαδίκτυο, δηλαδή με ανάρτησή τους σε διαδικτυακούς τόπους (όπως στην ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης - διαδικτυακό τόπο επικοινωνίας Facebook, συνιστούν ιδιαίτερες και διακριτές μορφές επεξεργασίας και δη αυτών της καταχώρισης και της διάδοσης προσωπικών δεδομένων του υποκειμένου που η φωτογραφία αφορά, σύμφωνα με τα οριζόμενα στη διάταξη του ίδιου άρθρου 2 στοιχείο (δ) του ίδιου νόμου.

Όσον αφορά  το θέμα αν  μέσω της δημοσίευσης προσωπικών δεδομένων σε διαδικτυακούς τόπους, υπάρχει επεξεργασία (διάδοση) των δεδομένων αυτών, έχει κριθεί σχετικώς ότι η έννοια της επεξεργασίας τέτοιων δεδομένων περιλαμβάνει κάθε εργασία ή σειρά εργασιών που πραγματοποιούνται με ή χωρίς τη βοήθεια αυτοματοποιημένων διαδικασιών και εφαρμόζονται σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα καθώς και ότι η εργασία που συνίσταται στην αναγραφή, σε ιστοσελίδα του διαδικτύου, δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, πρέπει να θεωρηθεί ότι αποτελεί τέτοια επεξεργασία, και μάλιστα αυτοματοποιημένη, εν άλω ή εν μέρει. 

Ειδικότερα για το θέμα του αυτοματοποιημένου ή μη της επεξεργασίας σ` αυτήν την περίπτωση, η αναγραφή στοιχείων σε ιστοσελίδα του διαδικτύου (interner) προϋποθέτει, σύμφωνα με τις εφαρμοζόμενες σήμερα τεχνικές και μηχανογραφικές διαδικασίες, την εκτέλεση μιας εργασίας τοποθετήσεως της σελίδας αυτής σε ένα διακομιστή του διαδικτύου (server), καθώς και τις αναγκαίες εργασίες για να μπορούν να έχουν πρόσβαση στη σελίδα αυτή τα πρόσωπα που συνδέονται με το διαδίκτυο, οπότε οι εργασίες αυτές πραγματοποιούνται, τουλάχιστον εν μέρει, κατά τρόπο αυτοματοποιημένο.